مقدمه:
اهمیت اینگونه درختان در باغ ایرانی، بیشتر ایجاد سایه و زیبایی است. اینگونه درختان که اکثراً غیر مثمر هستند بیشتر در محور اصلی باغ کاشته میشدند.
در اینجا انواع درختان به ترتیب اهمیت آنها در باغ ایرانی معرفی میگردند منابع مورد استفاده در این مبحث، باغهای ایرانی ( پیرنیا، محمد کریم ) باغ ایرانی (دانش دوست، یعقوب ) باغ ( ابوالقاسمی، لطیف ) گیاهان پهن برگ مقاوم به شرایط نامساعد( یارایی، رامی) فلور ایران ( قهرمان، احمد ) و کتاب TREES Coombes,Allem هستند.
بقیه در ادامه مطلب
1- سروها Cupressus Cupressaceae :
1-1- سرو ناز:Cupressus sempervirns دارای تاج مخروطی شکل و زیباست و میوه آن به صورت کروی است. برگهای فلسی و متراکم دارد و نوک آن به سمت بالا قراردارد. زربین C.V var. horizon tallis با انشعابات فرعی و افقی و سرو شیرازC.v .var. Fastigiata که بعنوان گیاه تزئینی در باغهای تاریخی و در محورهای اصلی کاشته میشده و به باغ زیبایی خاصی میبخشیدهاند، از واریتههای سروناز هستند.
1-2- سرو نقره ای: Capressus arizonica دارای برگهای نقره ای است . بومی ایران نمی باشد. ولی در باغها کشت آن دیده شده است و ارتفاع آن به 8 متر می رسد.
1-3- سرو خمرهای: Bieta orientalis دارای برگهای فلسی شکل است. رنگ عمومی آن سبز و روشن است که در زمستان کمی تغییر رنگ میدهد. بعنوان پرچین هم از آن استفاده میشود. میوه آن مخروطی کوچک است. از2 الی 5 فلس تشکیل شده که در کنار هر فلس دو دانه قرار گرفته است. سروها از گونههای رایج در باغهای ایرانی هستند و در اکثر باغهای تاریخی بویژه در باغهای شیراز، باغ فین کاشان و باغ شاهزاده ماهان مشاهده میشوند.
2- چنار platan : درختی پهن برگ و خزان کننده، با پوست روشن (خاکستری) است. ارتفاع آن به 25 متر میرسد. میوه آن کرکدار وگرد و دارای دنباله است. دنباله میوهها اکثراً بین 6تا 8 سانتیمتر است .میوه آن در پاییز میرسد. برگها با پهنک دارای 5 تا 7 قطعه دندانهدار هستند. گرده آن باعث آلرژی در افراد میشود مهمترین گونه آن P.orientalis است که در باغهای قدیمی در مناطقی مانند تهران رواج بسیار داشته است و اصولاً تهران در قدیم چنارستان بوده است. از گونههای دیگر آن میتوان به P.hispanica و P.aceiflia اشاره کرد.
3-کاج ایرانی Pinus eldarica Pinaceae Abistacaea : تیره درختی بزرگ با میوه مخروطی شکل است که ارتفاع درخت به 20 تا30 متر میرسد. شاخههای آن نسبتاً بلند هستند برگهای آن دائمی با یک رگبرگ میباشد. دانه گرده ( میکروسپور: اندام تولید مثلی نرگیاه) آن دارای بادکنک است که موجب تسهیل در عمل گرده افشانی میگردد. دستگاه ماده مخروطی شکل و بر روی آن برگههای متعددی موجود است که آنها را برچه ( کوچکترین واحد مادگی) می نامند، درون آن تخمک )مگاسپور: اندام تولید مثلی ماده گیاه ( قرار دارد. چوب آن صمغی است و مصارف صنعتی دارد. این گونه گیاهی از حلب وارد ایران شده است. از گونههای دیگر کاج که در باغها کاشته میشوند: کاج جنگلی P.sylvestris، کاج کاشفی P.longifolia، کاج سیاه P.laricio میباشد. که اکثراً بومی ایران نمیباشند. در بیشتر باغهای تاریخی و در اکثر نقاط کشور به جز جنوب و حاشیه خلیج فارس این گونه گیاهی وجود دارد.
4- صنوبر Populus spp Salicacea : تیره این درخت دارای ریشههای سطحی بوده ولی رشد آنها بسیار عالی است و درکمتر از15 سال به ارتفاع 25 متر می رسد. خزان کننده، پهن برگ و تک پایه(دانه گرده و مادگی روی یک گیاه تشکیل و لقاح صورت می گیرد) است. گلها منفرد، اکثراً کرکدار، و با گل آذین(طرز قرارگرفتن گلها روی ساقه و یا شاخه) خوشهای بوده و میوهها کرکدار است. گونه های آن عبارتند از:
4-1- سپیدار: P.alba درختی است ستونی شکل و بلند. پشت برگها روشنتر است و نقرهای رنگ میباشد ارتفاع آن 25-18 متر و بسیار مقاوم است. در باغهای تاریخی و قدیمی زیاد کاشته میشده است چه بعنوان باد شکن در حاشیهها و بعضاً در مسیرهای اصلی نیز کاشته میشد.
4-2- صنوبر خاکستری: P.canescens ارتفاع آن به 30 متر میرسد. اندازه برگ آن با سپیدار تفاوت دارد. پوست تنه آن خاکستری مایل به زرد میباشد.
4-3- تبریزی:( اشالک، صنوبرآسیایی، صنوبر لمباردی)P.nigra var Italica از درختان با ارتفاع زیاد و زیبا میباشد. معمولاً در کنار باغها کاشته میشده است. برگهای آن لوزی شکل و زیبا که درازی برگها بیش از پهنای آن می باشد. در پاییز به رنگ زرد قناری در میآید.
4-4- صنوبر لرزان: ( آشنگ ) P.tremula برگهای آن شبیه نارون است.
4-5- پده: P.eupratica مخصوص نواحی گرم است.
5- نارون ( وسک، قره آغاج )Ulmus Ulmaceae : تیره درختی است با پوست شکافدار، برگهای متناوب، خزان کننده و رگبرگهای شانهای، دمبرگ کوتاه، پهنک معمولاً در قاعده مورب، حاشیهای ارهای مضاعف یا ساده. گوشوارک( زائده ای درقاعد ه برگ که معمولاً زیر برگ قرار دارد) ریزان دارد. گلهانر- ماده ( اندام جنسی نروماده روی یک گل قراردارد )یا تک جنسی(گلهای نر و ماده از یکدیگر جدا هستند)، قبل از ظهور برگ ظاهر میشود. پوشش گل، استکانی ( منظور شکل گل آذین است) و دارای 4 تا 8 لوب است. پرچمها( اندام نر گیاه) دارای میله باریک و طویل هستند، میوه فندقه بالدار( سامار: دراین نوع میوهها ( اپیدرم (پوست خارجی) یک تخمدان رشد کرده و به صورت زائدههای بال مانند در میآیند) بوده بالها در انتها شکافدارهستند. تشکیل میوه 3 تا 4 هفته بعد ازگل دهی انجام میگیرد. در نواحی شمال، شمال غرب و شمال شرق ایران بیشتر دیده می شود . خصوصاً درتهران بسیار زیاد کشت می شود.
5-1- نارون چتری:Ulmus umbraculifera برگها متقارن و دارای قاعده تقریباً قلبی شکل بوده و نوک داندنه ها تیز نیست. فصل گلدهی اواخر زمستان بوده و گیاه متعلق به بخشهای مرکزی فلات ایران است.
5-2- ملج U. Montana
۵-۳- اوجا U. Campestris